نگارنده: مهندس پيمان طايفه حاجيلو

منابع :     

 - شركت ميوتا (توليد كننده محصولات گلخانه ای و مشاور كشت های گلخانه ای)

 - شركت ريشل فرانسه ( سازنده گلخانه و عضو انجمن تدوين استانداردهای گلخانه در اروپا)

 - شركت گرسارد فرانسه ( مطالعات طرحهای ميوه- تره بار– گل)

اين مقاله بر اساس 14 سال تجربه نگارنده در كشت سبزيجات گلخانه ای و نيز 6 سال نمايندگی انحصاری شركتهای ريشل و گرسارد فرانسه، در راستای ارتقای سطح استاندارد ملی و بومی كشاورزی كشور ايران در زمينه سازه و تجهيزات گلخانه ای به رشته تحرير در آمده است.

اميد است كه مورد عنايت و توجه اساتيد محترم در هيات داوران قرار گيرد.

با سپاس و تشكر فراوان

"پيمان طايفه حاجيلو"             

مقدمه

امروزه يکی از بزرگترين مشکلات پيش روی انسان ها، نحوه افزايش توليد محصولات کشـاورزی مي باشد، چرا که کره زمين محدود است و جمعيت آن رو به ازدياد .

کشورمان ايران از نظر افزايش جمعيت در سال هاي اخير سير بسيار پر شيبی را داشته است و نيز با توجه به اينکه غالب آنرا جمعيت جوان تشکيل مي دهد، لذا افزايش جمعيت باز هم به  مراتب در سال های آتی چشـمگيرتر و نگران کننده تر خواهـد بود. محدوديت منـابـع آب، بازده کم در روش هاي سنتـی، محـدوديت زمانی در به کـار بستن آيـش منـاسب از دلايـل عـدم توجيـه اقتصادی مناسب براي کشت های سنتی می باشند و لذا کشاورزان را هر چه بيشتر در جهت روی آوردن به کشت های گلخانه ای سوق مي دهد كه در اين خصوص با توجه به خسارات سنگين سرمازدگی زمستـان سال 1386 و همچنين خشكسـالي سال زراعي1387، و از همه مهمتر باقيـمانده سموم و عنـاصر سنـگين در محصولات خوردنی گـلخانه ای، لزوم رعايت اصول و مقـررات استاندارد در احداث گلخانه ها و تجهيزات مربوطه بسيار ضروری مي باشد.  همچنين مطالبـات معـوقه بانك ها در عمـده پروژه های گلخانه ای  اهميت اين موضوع را بيشتر جلوه می نمايد.

لذا رويكرد كشاورزان به احداث گلخانه های مدرن و منطبق با استاندارد روز دنيا، ضرورتی انكار ناپذير می باشد.

گلخانه مدرن به گلخانه ای اطلاق می گردد كه مطابق استانداردهای روز  دنيا و با مناسبترين هزينه ساخته شده باشد، به گونه ای كه با مصرف حداقل انرژی، نيروی انسانی و كودهای شيميايی به حداكثر عملكرد و كيفيت نائل آيد و محصولات توليدی سالم و عاری از سموم شيميايی و عاری از عناصر سنگين و قابل عرضه در بازارهای جهانی توليد نمود.

 كشور ايران با دارا بودن تعداد روزهای آفتابی زياد (به طور متوسط 220 روز آفتابی)، منابع انرژی فراوان و ارزان ، نيروی انساني خلاق و جويای كار (در مقايسه با ساير كشورها با دستمزد كم) ، تقاضای فراوان در بازارهای داخلي برای محصولات ممتاز ودرجه يك، نزديكی به بازارهای بين المللی همچون كشورهای حوزه خليج فارس و CIS ، منطقه ای بسيار پر رونق و مطلوب جهت انواع كشت های گلخانه ای محسوب مي گردد.

اين مقاله بر اساس 3 اصل ذيل چالشهای مرتبط با صنعت گلخانه را مورد بررسی قرار ميدهد:

الف) عوامل اصلي تعيين كننده استاندارد، كه عبارتند از : گياه مورد نظر و شرايط محيطی مورد نياز آن گياه( دما – رطوبت – نور) و نقش سازه و تجهيزات  استاندارد در سهولت تامين شرايط مورد نياز گياه

ب) خصوصيات سازه استاندارد

ج) خصوصيات تجهيزات استاندارد

استانداردهای روز و لازم الاجرا در گلخانه های مدرن

-  سقف بلند (7 متر)

- دريچه های سقفی عريض و نصب شده در بالاترين نقطه گلخانه (تاج)

- 30% مساحت هر گلخانه می بايست دريچه سقفی وجود داشته باشد

-  جنس سازه و قطعات فلزی به كار رفته ضمن سبك بودن، گالوانيزه باشد (ستون ها – كمان ها- بستها- پيچ و مهره)  و گرماژ روی (g/m²) در هر قطعه مشخص باشد و در قطعاتی كه بيشتر در معرض خوردگی هستند (مانند ناوداني¬ها) ميزان گرماژ روی بيشتر باشد.

- تجهيزات گرمايش و سرمايش می بايست منطبق با t∆ محاسبه شده برای اقليم محل احداث گلخانه تضمين شده باشد، همچنين در صورت وسعت بيشتر (يك هكتار به بالا) از سيستم حرارت مركزی(آب گرم) استفاده شود.

- در صورت استفاده از سيستم حرارت مركزی ، طراحی به گونه ای باشد كه امكان توليد و تزريق CO2 وجود داشته باشد (تزريق گاز CO2 موجب افزایش عملكرد تا 20% ميگردد).

- سيستم آبياری متناسب با نوع محصول و تراكم كشت و به روش هيدروپونيك  و تمام اتوماتيك باشد و در صورت وسعت پروژه، از سيستم جمع آوری آب برگشت استفاده شود.

- كليه تجهيزات و تاسيسات لازم از قبيل سالن بسته بندی – سردخانه – برق اضطراری – پرده های سايه انداز – منابع ذخيره آب – مه پاش و غيره، منطبق با اقليم و كشت مورد نظر در كنار گلخانه و داخل گلخانه موجود باشند.

- جهت كاهش هزينه كارگری و همچنين كاهش دخالت تصميم گيری انساني ، اتوماسيون مناسب وجود داشته باشد.

-  كليه سيستم ها و تجهيزات توسط يك دستگاه كامپيوتر مركزي هدايت گردد و ديتای مربوطه به طور شبانه روزی جهت استفاده آماری در سنوات آتی، ثبت گردند.

-  مقاومت های لازم در برابر طوفان ، بارش برف و وزن تجهيزات داخل گلخانه را داشته باشند.

- مخازن كافي جهت جمع آوری آب باران احداث گردند.

فوايد کشت هيدروپونيک در گلخانه های مدرن

1. استفاده بهينه از آب به دليل روش های آبياری قطره ای و کشت بدون خاک.

2. بازده محصول تا ده برابر کشت های زمينی و چهار برابر کشت های خاکی در گلخانه های نيمه مدرن مي باشد.

3. سهولت تعويض بستر کشت.

4. حذف خاک و در نتيجه کاهش امراض و آفات ريشه. 

5. سهولت کنترل عوامل نا مساعد جوی و آفات و بيماری ها و در نتيجه ارتقای کيفيت محصولات توليدی.

6. توانايی کنترل و تنظيم فاکتورهای رشد (نور-دما-رطوبت).

7. توانايی کنترل و تنظيم عناصر مغذی.

8. توانايی توليد محصولاتی که دارای استاندارد جهانی باشند (عاری از سموم و عناصر سنگين) و در نتيجه امکان صادرات و ارزآوری مناسب برای کشور.

9. توانايی توليد محصولات خارج از فصل و هر نوع اقليم.

10. اشتغال زايی بيشتر و دائمی نسبت به کشت های سنتی. 

11. و در آخر ريسك كمتر و اطمينان خاطر بيشتر.

:(Soil less Culture) ٭

٭لازم به ذکر است که روش کشت بدون خاک (هيدروپونيک) يک روش جـديد و مطـابق با استـاندارد های اروپايـی می بـاشد. در اين روش بيـماری های ريشه به حداقـل می رسـد و کوددهی و آبياری به صورت کامـلا اتوماتيـک و کنترل شده خواهـد بود. مصـرف آب و کود بهيـنه گشتـه و در نتيــجه رانـدمان تولـيد محصـول افـزايش می يابـد. نيروی انسـانی و دخالت نيروی انسانی در تصميـم گيری کاهش می يابد.

مزايـای فـوق باعـث خـواهـند گشــت که سرمايـه گذاری ثابـت اولـيه دارای توجـيه اقتــصادی لازم گردد وريسـک و هزيـنه توليـد در مقايســـه با سـازه ها و روش های معمولی رايج کشور به حداقل برسد و از همه مهمتر محصول توليدی عاری از عناصر سنگين و باقيمانده سموم باشد.

خلاصه مقاله :

1- گلخانه و باقيمانده سموم و عناصر سنگين و لزوم مبارزه بيولوژيك

2-گلخانه و انرژی

3-گلخانه و كاهش هزينه توليد با ايجاد اتوماسيون متناسب با شرايط بومی و اقتصادی

4- گلخانه و اهميت ورود به WTO و جايگاه رقبای بين المللی

5- گلخانه و لزوم ارتباط مستمر و فعال با مراجع بين¬المللی تدوين استاندارد همچون (‍CODEX-UN/ECE-OECDF&V)

6- گلخانه و زير ساختهای مورد نياز: حمل و نقل تخصصی (يخچالدار) - سردخانه ها- پايانه ها- سورتينگ - بسته بندی- استمرار در توليد - رعايت استانداردهای بين المللی - حضور در بازارهای بين المللی - از طريق شركت در نمايشگاههای بين المللی و حمايتهای سياسی برون مرزی دولت )

7- گلخانه و لزوم تدوين الگوی كشت با توجه به اقليم، مساحت و نوع گلخانه (در گلخانه كه حتما نبايد خيار كاشت –: Market NEWS سطح زير كشت- ميزان توليد- قيمتها-اطلاعات بازار كشورهای هلند، فرانسه، تركيه، مراكش، مصر)

8- گلخانه و لزوم درجه بندی محصولات

9-گلخانه و لزوم هدفمند شدن يارانه ها